Odpowiedzialność za szkody w środowisku w świetle dyrektywy 2004/35/WE
oraz ustawy o zapobieganiu i naprawie szkód w środowisku
Czerwiec 2007

Źródła prawa (1)

•Directive 2004/35/EC of the European Parliament and the Council of 21 April 2004 on environmental liability with regard to the prevention and remedying of environmental damage - Dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu (Dz. Urz. L 143 z 30.04.2004)

Źródła prawa (2)

•Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493)

–rozporządzenia wykonawcze do ustawy (projektowane)

•Przyjęte w celu transpozycji dyrektywy:

–muszą być interpretowane w zgodzie z nią;

–w razie sprzeczności dyrektywa ma pierwszeństwo

Cel dyrektywy

•Ustanowienie wspólnych dla państw członkowskich zasad odpowiedzialności za szkody w środowisku (zapobiegania szkodom i usuwania ich)

•Zgodnie z zasadą "zanieczyszczający płaci" = podmiot, który spowodował szkodę lub zagrożenie powinien ponieść tego finansowe konsekwencje (pkt 2 preambuły)

•Po to aby: zapobiegać zanieczyszczeniom środowiska oraz szkodom w bioróżnorodności (pkt 1 preambuły)

Zasady ogólne

•Zasad odpowiedzialności wprowadzone przez dyrektywę - publicznoprawne (administracyjnoprawne) - choć wstępne projekty przewidywały odpowiedzialność cywilną

•Dyrektywa określa niezbędne minimum, państwa członkowskie mogą przyjmować dalej idące przepisy (art. 176 Traktatu, art. 16 dyrektywy)

Zakres odpowiedzialności

•Zakres czasowy

•Pojęcie szkody (za co odpowiedzialność)

•Podmioty ponoszące odpowiedzialność (kto może odpowiadać):

–zasady odpowiedzialności (kto za jaką szkodę; w jakich okolicznościach odpowiada)

Zakres czasowy

•Dyrektywę i ustawę stosuje się tylko do szkód powstałych po 30.04.2007

•Do starszych szkód - regulacje dotychczasowe

Szkoda (1)

•Odpowiedzialność za spowodowanie szkody lub zagrożenia nią

•Szkoda (w środowisku) = negatywna, mierzalna zmiana stanu lub funkcji elementów przyrodniczych oceniona w stosunku do stanu początkowego (art. 6.11 ustawy, art. 2.2 dyrektywy)

Szkoda (2)

•Spowodowana w:

–chronionych gatunkach lub siedliskach

–wodach

–powierzchni ziemi

Podmiot odpowiedzialny (1)

•Odpowiedzialność za szkodę lub zagrożenie nią może ponosić operator (dyrektywa) / podmiot korzystający ze środowiska (ustawa)

•Prowadzący działalność "stwarzającą ryzyko szkody w środowisku" wymienioną w załączniku III do dyrektywy / art. 3 ustawy:

–odpowiada za wszystkie rodzaje szkody (siedliska/gatunki, wody, pow. ziemi)

–odpowiada zawsze na zasadzie ryzyka (= nawet jeśli szkoda powstała bez jego winy)

Podmiot odpowiedzialny (2)

•Prowadzący inny rodzaj działalności:

–odpowiada tylko za szkody w chronionych gatunkach i siedliskach

–na zasadzie winy

Obowiązki podmiotów odpowiedzialnych (art. 5 i 6 dyrektywy, 9 i 11 ustawy)

•W przypadku zagrożenia szkodą - podjęcie działań zapobiegawczych (art. 5.1 dyrektywy, 9.1 ustawy)

•W przypadku wystąpienia szkody:

–ograniczanie szkody, zapobieżenie kolejnym szkodom i neg. skutkom dla zdrowia

–podjęcie działań naprawczych

•W przypadku wystąpienia szkody lub gdy mimo podjęcia środków zapobiegawczych nie usunięto zagrożenia - zawiadomienie odpowiedniego organu (w PL: wojewoda (dla GMO-MŚ) i WIOŚ)

Działania naprawcze

•Wszelkie działania, w tym ograniczające lub tymczasowe, podejmowane w celu naprawy lub zastąpienia w równoważny sposób elementów przyrodniczych lub ich funkcji (art. 2.11 dyrektywy i 6.3 ustawy)

•W dyrektywie - możliwe rodzaje działań sprecyzowane w zał. II

•W Polsce - będą sprecyzowane w transponującym ww. załącznik rozporządzeniu MŚ wyd. na podst. art. 14

Uzgodnienie działań naprawczych

•Podmiot podejmujący działania naprawcze musi uprzednio uzgodnić warunki ich przeprowadzenia z odpowiednim organem (art. 7 dyrektywy i art. 13 ustawy)

•W Polsce - uzgodnienie z wojewodą (przy GMO - Min.Środ.); uzgodnienie następuje w drodze decyzji (art. 13 ustawy)

Zmuszenie do podjęcia działań

•Jeżeli podmiot zobowiązany do podjęcia działań zapobiegawczych lub naprawczych - organ ma obowiązek "przymusić" go do ich podjęcia (art. 5.4 i 6.3 dyrektywy)

•Wg ustawy: organ nakłada w drodze decyzji obowiązek przeprowadzenia działań (art. 15)

•Egzekwowana na podstawie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

Zgłoszenie szkody przez osoby trzecie

•Osoby trzecie mogą zgłaszać organowi wystąpienie szkody lub zagrożenia:

–wg dyrektywy - ten kto może być narażony lub ma wystarczający interes oraz organizacje ekologiczne (art. 12)

–wg ustawy - każdy, w tym organizacje ekologiczne (art. 24)

•Organ ma obowiązek przyjąć zgłoszenie

•Jeśli uzasadnione - podjąć działania w celu "zmuszenia" odpowiedzialnego do podjęcia działań (wg ustawy: wydania decyzji nakazującej podjęcie działań)

Ubezpieczenia

•Dyrektywa nie wprowadza obowiązkowych ubezpieczeń, ale zachęca państwa członkowskie do promowania rozwoju odpowiednich instrumentów ubezpieczeniowych (art. 14.1)

•Ich wprowadzenie będzie rozważone w przyszłości (art. 14.2 dyrektywy)

•Polska ustawa także nie wprowadza obowiązku ubezpieczeń.